TÜRK PULLARININ TARİHİ İLE İLGİLİ KRONOLOJİK BİLGİLER
1842…
İşte Türk Filatelisinin başladığı yıl… Birbiriyle birleşmiş iki defne veya palamut dalı ortasında hattı icaze ile “an canibi posta-ı Kuşadası” gibi yazılarla bezenmiş, mühür damgalardan ibaret alametler, posta pullarımızın ilk tarihini teşkil eder. Bir zamanlar kullanılan bugün müzelerin en güzel köşelerini süsleyen ve hususi camekanlarda teşhir edilen, insanların ziyneti olan, imza makamlarında kullanılan mühürler, akik, necef, amatits, yıldıztaşı, akvamarin hatta zümrüt ve yakut üzerine hakkedilmiş olduklarını biliriz. Hükümdar namelerinden, ferman ve halkın mektup, senetlerine hatta imamların ilmühaberlerine kadar geçen bu mühürler damgaların kılavuzları olmuşlardır. Bu mühürler nesih hat ile yazılı damgalardır.
1859…
1859 yılında başlayan Bahriye nezaretine ait “Fevaidi Osmaniye” idaresi vapurlarında İstanbul – İzmir hattında kullanılan Fransızca yazılı gemi resimli etiketler beş altı ay Fransız şirketi tarafından posta işlemlerinde kullanılmıştır.
1863…
1862 yılında posta nazırı Agah Efendi ve Darphane-ı Amire sikkezenbaşı Abdulfettah Efendi ve Ensercioğlu Agah Efendilerin hazırladığı pullar Posta idaresince satışa konulur. Bu pulların baskıları Lithographi olup “Nezareti Maliye devleti Aliyiye” kontrol bordürlerini taşır. Sülüs ve nesih hattı ile yazılan “Tuğralı emisyonunda” sancağımızdaki hilali görürüz.
1865 …
1865 yılında tuğralı pullara göre küçük ebatta olan pullarda ayın uçları kapanarak üstüne Türkçe olarak “Posta-ı Devleti Osmaniye yazısının altına pulun kıymeti konmuştur. Bu seride tuğra yerini ay-yıldızlara terk etmiştir. Bu serilere 1867, 1871, 1873 ve 1875 yıllarında devam edilmiştir.
1876 – 1882…
1876 – 1882 yıllarında şekilleri değişen emisyonlar yarım ay şeklinde sülüs hat yazısı ile hazırlanmış pulun iki ucunda Empire Ottoman yazılmıştır. Üzerine yenilenme adı verilen sürsajlar yapılmıştır.
1892 – 1898…
1892 – 1898 tarihleri arasında çıkan pullarda Osmanlı hanedanının arması pulun ortasına yerleştirilmiş ve pulun üzerinde Türkçe yazılar bulunmaktadır.
1898…
1898 Türk – Yunan Dömeke Harbi sonunda çıkarılan Teselya Hatıra Serisi dünyanın en ilginç pulları arasında arasında yer alır. Sekiz köşeli olan pullar Yunanlıların ilgisini çekmekte ve bazı Yunan kataloglarında yer almaktadır. Dantellerin koparılması çok güçtür. İlk gün damgaları 13 şehirde kullanılmıştır. Baba Boğazı – Çatalca – Dömeke, Fanar, Golos, Kalabaka – Kardiçe, Tırhala, Tırnova, Haimirios (Ermiye), Velestin, Yenişehir ve Yenicedir.
1901…
1901 yılında çıkarılan “Dahili posta” pullarında ay – yıldız küçültülüp tuğralar büyütülmüştür. Bundan sonra çıkarılan 1902 “Harici posta”, 1905 “Şualı posta”, 1908 “Elgazi Hamit posta” ve 1909 “Reşat posta” serileri aynı niteliklerde basılmıştır.
1913…
1913 yılında dikdörtgen şeklinde bastırılan pullar İstanbul posta hanesinin resmini taşımaktadır. Tuğra ve ay – yıldızla küçültülerek ilk kez resim uygulaması başlamıştır. Bunu izleyen Edirne hatıra serisi Mimar Sinan şaheseri olan Selimiye Camii’nin pullara yansımasıdır. Selimiye Camii’nin kubbe ve minareleri bütün görkemi ile karşımızda durmaktadır. Bu pullar Edirne serisi yerine Sinan’ın abidesi olarak adlandırılır.
1914…
1914 yılı, pullarımızın dönüm noktasıdır. Londra’da bastırılan pullar Osmanlı kültür ve sanatının yanında Mısır ve Bizans dönemine ait eserlerde yer vermiştir. Bunlar Sultan Ahmet meydanında bulunan Dikilitaş, Yanıkdirek adı verilen Çemberlitaş, Bizans surlarından Yedikule, fazla bir sanat eseri olmayan Kız Kulesi, Fenerbahçe’de bir Fransız şirketinin inşa ettiği Fener, Fatih Sultan Mehmet’in inşa ettirdiği Rumelihisarı… Sultan Ahmet’in görkemli camii, hazin hatıralarla dolu Şişli’deki Abide-i Hürriyet ve Koca Sinan’ın harikası olarak nitelendirilen Süleymaniyesi, Balkan Harbinde Ege sahillerinin denizci akıncılar ünvanını alan Hamidiye Kruvezörü, Boğaziçi görnütüleri, Beyazıt Meydanı, Nevşehir Damat İbrahim Paşa’nın yaptırdığı Ayasofya yanında yaptırdığı çeşme, sebili ve serinin son pulunda 5. Sultan Mehmet’in portresi bulunmaktadır. I. Dünya Savaşının başlaması ile her alanda görülen gerileme imparatorluk sınırları içinde bazı zorluklarıda beraberinde getirmiştir. Zorunlu tasarrufların başlattığı bu dönemde yeni pul basımları yapılmadığından, eldeki pulların fiyatları değiştirilerek yeniden yapılanma anlamına gelen sürsarj yapılmıştır. Bu sürşarjlı pullar 1916 yılında çıkarılan “altı yıldız posta serisi” ile başlar. Daha sonra Turisina, 10 Temmuz ve PTTserileri takip etti. Bu dönemin en ilginç serisi PTT serisidir. Tüm pullar sürşarjlanarak 146 adete ulaşmıştır. Seri dünyanın en uzun pul serisi olarak filateli tarihine geçmiştir. Bugünkü değeri bir milyarı aşmıştır.
1918…
1918 yılında Osmanlı İmparatorluğunun imzaladığı Mondros Mütarekesi nedeniyle çıkarılan seri sürsarj yapılarak postaya çıkarılmıştır. Osmanlı pulları devam ederken, Anadolu’nun altı şehrinde kurulan Ankara Hükümetide ayrı bir posta servisi kurmuştur. Ankara Hükümeti elindeki pulları “Angora” sürsarjı yaparak üç emisyon halinde seriler çıkardı. Ankara Hükümetinin çıkarmış olduğu pullar Osmanlı topraklarında kabul edilmeyince İstanbul’a mektupların ulaşabilmesi için Mustafa Kemal eldeki pullara “Osmanlı pulları” sürsarjını kullandı. Ankara Hükümetinin tüm pulları sürsarj yapılarak postaya çıkarılmıştır. Sürsarj yapılan pulların başında Mehakim-ı Devairi Adliye, Katib-ı Adile, Mehakim-ı Şeriye-Tiyatro, Defter-ı Hakani, Amele Pasaport gelir. Bu pulların sürsarjları el ve makine ile yapılmıştır. Ankara Hükümeti pullarının sayıları çok az olduğu için büyük değerler kazanmıştır. Örneğin Amale Pasaport pulu üzerine sürsarj edilerek 2 kuruş değerle satışa çıkarılan pulun bugünkü katalog değeri on milyarı bulmaktadır.
1921…
1921 yılında Adana’nın Fransız işgalinden kurtuluşu ile başlayan Cumhuriyet Dönemi öncesi 29 Ekim 1923 tarihine kadar sürdü. Bu tarihte Cumhuriyet’in ilanı ile Türkiye Postalarına kavuşan Türk Filateliside yeni bir döneme girdi. Türkiye Cumhuriyetinin en pahalı serisi olarak gündeme gelen I. Adana serisi bir miyları aşan değeri ile Türk Filatelisine de yön vermektedir.
1950…
1950 yıllarında beşinci altıncı sırada yer alan serinin ekonomik açıdan hızlanışıda diğer serileride tırmanışa geçirmiştir. Ayyıldız, Cenova Posta, III. Londra, I. Ata posta serileri bu tırmanış içinde ilk beş sırayı işgal ettiler. Osmanlı – Türk sentezi ile hazırlanan Cumhuriyetin ilk yıllarına ait seriler için 1 Ocak 1924 çok önemli bir tarih içerir. Bu tarihte Mustafa Kemal Atatürk’ün ilk pulu resimlenmiştir. Köprü üzerinden doğan güneşin yanında Atatürk’ün kalpaklı resmi ilk Atatürk pulu olarak tarihe geçmiştir. 1926 yılında çıkarılan posta serisinin son dört pulu Atatürk’e ayrılmış Arap harfleriyle çıkan son pullardır. 1929 yılında Latin harfleriyle ilk pulu çıkarılarak bir Mustafa Kemal Atatürk koleksiyonunun oluşmasını sağlamıştır. 1935 yılında çıkarılan İsviçre baskılı seri Dolmabahçede yapılan Dünya Kadnılar Kongresinin yankıları sürerken, pullarıda Türk Filatelisine renk katmıştır. Atatürk dönemi ve İsmet İnönü dönemleri Türk pulculuğunda yeni dönem olarak bilinir. 1950 yılından itibaren Filatelimizde gözle görülen bir hızlanma başlamıştır.
1953…
1953 yılında Fatih’in İstanbul’u fethinin 500. yıldönüm serisi görülmeye değerdir. Pulları süsleyen resimler filatelist olmayanları bile beğenisini kazanmıştır. Pulların üzerinde atını denize süren Fatih, İstanbul Surları, teknelerin kara yolu ile Haliç’e aktarılması, Fatih’in medresesi, İtalyan ressam Bellini’nin şaheseri, Fatih tablosunun yer aldığı serinin özel bloku altın varak yaldızla süslüdür.
1960…
1960 yıllarına gelindiğinde ülke içindeki değişiklik pul dünyamızı da etkilemiştir. 1961 yılından itibaren pulların postada geçerlilik kazanması ile çağdaş bir uygulamaya geçilmiştir.
1963…
1963 yılında İstanbul’da yapılan Dünya Posta Pulları Sergisi ile filateli dünyamızda yeni bir sayfa açılmıştır. 1981 yılında Atatürk’ün ölümünün 100. yıldönümü nedeniyle yapılan Balkanfıla Pul Sergisi ve 1996 yılında İstanbul’da yapılan Dünya Posta Pulları Sergisi ülkemize onur kazandırmıştır.